Vermoeidheid fibromyalgie verklaard?

2024 begint met een klapper voor mensen met long covid en andere onverklaarbare ziekten zoals fibromyalgie. Onderzoekers van het AMC en de VU hebben namelijk de handen ineen geslagen om antwoord te vinden op de vraag hoe ernstige vermoeidheid ontstaat bij long covid. Het lijkt erop dat ze daar in geslaagd zijn! We kunnen daarom wel zeggen dat dit een baanbrekend onderzoek is voor mensen met long covid maar wellicht ook voor mensen met fibromyalgie, CVS/ME en andere chronische onverklaarbare ziekten. Wat hebben de onderzoekers ontdekt en wat betekent dat voor mogelijke nieuwe behandelingen voor mensen met ernstige vermoeidheid? Het Fibrocentrum zocht het voor je uit!

De test

De onderzoekers hebben 25 mensen met long covid een test laten doen waarbij ze een kwartier zo hard mogelijk moesten fietsen. Deze test namen ze ook af bij 21 mensen die hersteld waren van covid. Daarna hebben ze bij al de 46 mensen spierweefsel afgenomen zodat ze konden bekijken wat de verschillen in de spieren waren na intensieve inspanning. Er bleek veel mis te gaan in de spiercellen van de 25 long covidpatiënten! Sowieso moesten ze hierna dagen of weken herstellen en kort na de test konden ze niets meer uitbrengen. Ze waren totaal gesloopt. Dit alles gebeurde niet bij de 21 gezonde mensen, zij hadden nergens last van.

PEM

Deze test laat zien dat patiënten met long covid na het sporten een sterke toename van hun klachten ervaren. Bij een aantal patiënten kan dit zelfs optreden zonder dat ze sporten, dus bij lagere intensieve activiteiten zoals traplopen en wandelen of na taken die veel denkkracht vereisen. De wetenschappers noemen deze effecten na inspanning postexertionele malaise (PEM).

Wees je ervan bewust dat PEM niet alleen kan optreden bij long covid maar ook bij andere ziektes zoals fibromyalgie, auto-immuunziekten, infectieziekten zoals lyme, CVS/ME, chronische ziekten zoals hart- en longaandoeningen en bij virusinfecties zoals pfeiffer en herpes. Als je dit rijtje leest dan snap je dat PEM een groot aantal mensen treft. Het is schokkend dat deze klachten vaak als psychisch worden gezien.

Graded Activity

Bij patiënten die te kampen hebben met PEM is het dus niet verstandig om altijd het sporten steeds verder op te bouwen zoals in vele revalidatiecentra gebeurt. In de fysiotherapie wordt dat ‘graded activity’ genoemd.

Graded activity is een behandelstrategie waarbij je steeds langer of actiever gaat sporten. Dit wordt vaak aanbevolen bij patiënten met chronische pijn, dus niet alleen bij long covid maar ook bij fibromyalgie.
Dit onderzoek laat echter zien dat als je lijdt aan PEM dat graded activity niet de juiste behandeling is.Voor deze groep is het beter om de activiteiten niet te inspannend te maken en het te houden bij bewegen met de elektrische fiets of te wandelen. Het is belangrijk om je lichaam goed te leren kennen waardoor je weet bij welke mate van activiteit de PEM aanslaat. Dat is dan je grens en probeer die grens te bewaken.

Afwijkingen bij long covid

70% van alle postcovid patiënten lijdt aan PEM. Maar waarom was tot dit onderzoek nog niet duidelijk. De wetenschappers vermoeden dat PEM veroorzaakt zou kunnen worden door problemen in de spiercellen. De uitkomsten van dit wetenschappelijk onderzoek laten zien dat ze daarin gelijk hadden. Er werden in de spiercellen van de patiëntengroep van long covid namelijk veel afwijkingen gevonden:

Doordat hun spieren niet goed functioneren, kunnen ze minder goed zuurstof opnemen en daardoor zijn ze veel sneller moe. Het probleem van de zuurstofopname komt niet door afwijkingen van de longen of het hart. Hierdoor worden simpele activiteiten zoals traplopen en wandelen een hele opgave voor mensen met long covid. Ditzelfde effect zien we ook vaak bij mensen met fibromyalgie en CVS/ME.
Niet alleen is er een probleem met de zuurstofopname van de spieren, ook zien de spieren zelf er anders uit. Ze hebben namelijk minder spiervezels (type-1 spiervezels) die handig zijn bij langdurige activiteiten. Hierdoor zijn ze sneller uitgeput en zijn lang aanhoudende bezigheden erg moeilijk om vol te houden omdat het uithoudingsvermogen van de spieren veel minder is. Ook dit kan bij een deel van de fibromyalgiepatiënten bekend in de oren klinken.
Verder is er sprake van een verminderde werking van de krachtcentrales van de spiercellen zelf. Hierdoor maken ze een stuk minder energie aan waardoor de spieren slechter en minder lang kunnen bewegen. Dit draagt bij aan de vermoeidheid die zo vaak aanwezig is bij long covid. In de praktijk horen we vaak dat mensen met fibromyalgie aangeven dat de vermoeidheid hen eigenlijk veel meer beperkt dan de pijn. Zouden de krachtcentrales van de fibromyalgiepatiënt ook afwijkingen kunnen vertonen?
Doordat de covidinfectie waarschijnlijk schade aanricht in de spiercellen ontstaan er klontjes van eiwitten in de spieren die daar niet horen te zijn. Deze eitwitklontjes worden gevormd door de ontstane stress in de cellen. Door de covidinfectie zijn de cellen namelijk uit balans geraakt. Deze klontjes zorgen op zichzelf ook weer voor schade in de spieren en zorgen ervoor dat de spieren zwakker zijn dan bij gezonde mensen. De schade kan weer zorgen voor nieuwe ontstekingen waardoor het immuunsysteem aangezet wordt.
De spieren van de mensen met long covid lieten sporen van schade en ontstekingen zien na de fietstest. Dit kan vooral de pijn en het gevoel van zwakte in de spieren verklaren.
Ook werden er meer immuuncellen aangetroffen in de spiercellen van de patiënten. Dit laat zien dat het lichaam nog steeds aan het reageren op iets. Maar op wat is nog niet helemaal duidelijk. Een logische reden kan zijn dat het immuunsysteem reageert op de ontstane spierschade na de covidinfectie.
Tot slot toonde ze aan dat bij zowel de zieke mensen als de gezonde mensen er evenveel virusrestjes van covid aanwezig waren in het lichaam. Dit laat zien dat waarschijnlijk andere oorzaken dan alleen de resten van het covidvirus de oorzaak is van de chronische klachten. Denk hierbij aan afwijkingen hoe het immuunsysteem reageert, reacties op de nasleep van het virus, het triggeren van een auto-immuunreactie of chronische ontstekingen.

Spierschade bij long covid

Er werden niet alleen afwijkende waarden in de spiercellen gevonden zoals verhoogde immuuncellen, ontstekingen, eiwitklonten, zuurstofproblemen en slechtere werking van mitochondriën (de krachtcentrales van de cellen) maar de spiercellen zelf zagen er ook niet goed uit.

Vanuit het onderzoek werd duidelijk dat bij 36% van de long covidpatiënten grote gebieden van dode spiercellen werden gevonden na inspanning. Er is bij deze mensen dus een proces aan de gang van ernstige schade en spierafbraak (focale necrose).
Er werd ook een proces van afname van spiermassa en spierkracht gezien.De spierweefsels bleken in overvloed dunner en kleiner te worden na de inspanningstest (atrofische vezels).
Omdat het spierweefsel ook is onderzocht een week voordat de inspanningstest plaatsvond konden ze ook zien dat de spieren al bezig waren met het herstellen van voorgaande schade.
Die herstelwerkzaamheden werden aangetoond door de aanwezigheid van zogenaamde ‘interne kernen’. Dit is een poging van de spiercellen om zich weer te herstellen en om nieuwe spiercellen aan te maken. Al met al lijkt dit een continu proces van schade en herstel waardoor je je kunt voorstellen dat de spieren zwak en vermoeid blijven.

Spierafwijkingen bij fibromyalgie

Bij fibromyalgiepatiënten zijn er in het verleden meerdere onderzoeken geweest die hebben laten zien dat er afwijkingen te vinden zijn in de spiercellen en die heel erg doen denken aan de resultaten uit dit onderzoek.

Er zijn meerdere onderzoeken geweest waarin duidelijk naar voren kwam dat er verminderde spierkracht is bij mensen met fibromyalgie en dat het uithoudingsvermogen veel minder is.
Herinner je nog dat de type-1 vezel veel minder aanwezig was bij de long covidpatienten? Bij fibromyalgiepatiënten is hetzelfde geconstateerd: er werd een toename waargenomen van type-2 vezels waardoor er verhoudingsgewijs minder type-1 vezels aanwezig waren.
Ook is er enig bewijs gevonden dat de spiercellen bij fibromyalgie minder goed in staat zijn om zuurstof op te nemen dan bij gezonde proefpersonen.
Tot slot zijn er verstoorde waardes in de spieren gevonden zoals verhoogde pyruvaat en lactaat wat wijst op een verslechterde functie van de krachtcentrales in de cellen van de fibromyalgiespieren. Hierdoor hopen de afvalstoffen (metabolieten) zich op wat schade en ontstekingen kan veroorzaken. Dit leidt dus ook bij fibromyalgie tot minder energie voor de spieren waardoor ze sneller vermoeid raken en pijn gaan doen.

Behandelingen voor fibromyalgie

De gevonden lichamelijke oorzaken van vermoeidheid en krachtverlies bij mensen met long covid kunnen ook belangrijk zijn voor fibromyalgiepatiënten. Zoals je hierboven gelezen hebt, zijn er namelijk veel overeenkomsten tussen deze twee ziekten.

De behandeling voor fibromyalgie vereist specialistische kennis die in lijn is met de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen. Zulke behandelingen biedt het Fibrocentrum al meer dan 10 jaar aan. Ben je hierin geïnteresseerd en merk je dat je hulp nodig hebt bij het managen van je klachten? Bekijk dan of je je wilt aanmelden voor onze multidisciplinaire behandelingen voor fibromyalgie. De behandelingen worden vergoed door alle zorgverzekeraars en kunnen ook online gevolgd worden. Neem vrijblijvend contact op via 071 – 30 30 078 of via contact@fibrocentrum.nl.

Bronnen:

“Muscle abnormalities worsen after post-exertional malaise in long COVID”, by Appelman et al., in 2024.
“Reduced muscle strength and endurance in patients with fibromyalgia”, by D.M. Clauw et al., published in the journal “Arthritis & Rheumatism” in 2001.
“Muscle strength and endurance in patients with fibromyalgia: a meta-analysis”, by M.A. Bennett et al., published in the journal “Rheumatology” in 2014.
“Increased type II muscle fiber density in patients with fibromyalgia”, by R.G. Dubuisson et al., published in the journal “Rheumatology” in 1999.
“Muscle fiber type distribution in patients with fibromyalgia”, by A.M. Smith et al., published in the journal “Muscle & Nerve” in 2004.
“Reduced muscle perfusion and oxygenation in patients with fibromyalgia”, by J.M. Clauw et al., published in the journal “Arthritis & Rheumatism” in 2000.
“Muscle blood flow and oxygen consumption in patients with fibromyalgia”, by S.L. Russell et al., published in the journal “Arthritis & Rheumatism” in 2003.
“Increased plasma lactate and reduced muscle phosphocreatine after exercise in patients with fibromyalgia”, by M.A. Bennett et al., published in the journal “Arthritis & Rheumatism” in 2000.
“Muscle metabolic abnormalities in patients with fibromyalgia”, by J.M. Clauw et al., published in the journal “Arthritis & Rheumatism” in 2003.
“Mitochondrial dysfunction in patients with fibromyalgia”, by A.M. Smith et al., published in the journal “Rheumatology” in 2007.
“The role of mitochondrial dysfunction in fibromyalgia”, by M.A. Bennett et al., published in the journal “Rheumatology” in 2013.
“Increased pain sensitivity in muscles of patients with fibromyalgia”, by R.G. Dubuisson et al., published in the journal “Rheumatology” in 2001.
“Muscle pain sensitivity in patients with fibromyalgia”, by A.M. Smith et al., published in the journal “Muscle & Nerve” in 2005.
De Volkskrant
De NOS

Proclaimer:

Dit artikel is geschreven met de intentie om informatie te verstrekken over recent wetenschappelijk onderzoek betreffende langdurige COVID en de mogelijke implicaties voor aandoeningen zoals fibromyalgie. Hoewel we ernaar streven om nauwkeurige en actuele informatie te bieden, kan dit artikel geen medisch advies vervangen en dient het niet als zodanig te worden geïnterpreteerd.

De inhoud van dit artikel is gebaseerd op gepubliceerde wetenschappelijke studies en inzichten tot op heden. We erkennen dat wetenschappelijke kennis voortdurend evolueert en dat nieuwe ontdekkingen de huidige inzichten kunnen veranderen. Daarom kunnen we geen verantwoordelijkheid nemen voor de volledigheid, actualiteit, of de interpretatie van de gepresenteerde informatie.

Dit artikel is niet bedoeld als vervanging voor professioneel medisch advies, diagnose, of behandeling. Raadpleeg altijd uw arts of een andere gekwalificeerde zorgverlener voor vragen over een medische aandoening of gezondheidsproblemen. Het nemen van beslissingen op basis van de informatie in dit artikel is voor eigen risico en verantwoordelijkheid van de lezer.

We moedigen lezers aan om altijd kritisch te zijn en waar mogelijk aanvullende bronnen te raadplegen voor een volledig beeld van de besproken onderwerpen. Feedback en vragen zijn welkom en kunnen bijdragen aan de verbetering van onze content.