Onderzoekers van de Universiteit Gent zeggen de oorzaak van fibromyalgie gevonden te hebben. De groep wetenschappers denken hierdoor fibromyalgie voor een deel op te kunnen lossen. Als dat daadwerkelijk zo zal zijn dan hebben we hier te maken met een regelrechte doorbraak in het begrijpen en behandelen van fibromyalgie! Wat hebben zij gevonden, wat zijn de mogelijke behandelingen en hoe lang gaat het duren voordat deze behandelingen beschikbaar zijn? Het Fibrocentrum zocht het uit.
Verstoring in de hersenen
De strategie van het onderzoeksteam was om zoveel mogelijk wetenschappelijke artikelen over chronische pijn te bekijken. Op deze manier waren zij in staat om een patroon vast te stellen. Het ging namelijk opvallen dat er bij vele ziekten waarbij chronische pijn vaak voorkomt er een gedeelte van de hersenen verstoord was. Dit gedeelte van de hersenen wordt de insula genoemd. Volgens deze artikelen wordt de disbalans in dit gebied van de hersenen veroorzaakt door een verkeerde verhouding van twee neurotransmitters. De neurotransmitters die voor de verstoring in de insula zorgen zijn glutamaat en GABA. Door deze verstoring wordt de pijnbeleving veranderd omdat de insula in verbinding staat met het centrale zenuwstelsel en daar de boel ontregelt. De wetenschappers zeggen dat ze door deze ontregeling de andere klachten van fibromyalgie ook kunnen verklaren, zoals concentratieproblemen, geheugenverlies, slaapproblemen, abnormale vermoeidheid en darmklachten.
Maak je geen zorgen als je dit allemaal nog niet begrijpt! Het is niet gek als je niet weet wat er met neurotransmitters, de insula, glutamaat en GABA bedoeld wordt. Het zijn ingewikkelde termen die ook voor wetenschappers niet helemaal duidelijk zijn. Om toch zo goed mogelijk te begrijpen wat de onderzoekers bedoelen hebben we hieronder alle termen duidelijk uitgelegd.
Wat is de insula?
De insula is een deel van de hersenen die ongeveer in het midden van onze hersenen ligt. De insula is erg ingewikkeld om te begrijpen en heeft dan ook vele functies. Er wordt aangenomen dat het gebied betrokken is bij het ervaren van geur, smaak, geluid, angst, pijn en woede. Ook stuurt het de aandacht aan waardoor we opvallende gebeurtenissen in onze omgeving snel opmerken. Andere functies van de insula zijn de bewegingen van het slikken en het verwerken van voedsel in de maag maar ook talen leren spreken en het krijgen van kippenvel. Als je dit leest dan gaat het je vast duizelen. Je kunt je afvragen waarbij de insula niet betrokken is, zo divers zijn haar functies. Omdat de insula bij zoveel dingen in ons lichaam betrokken is kan het misschien wel verklaren waarom de onderzoekers uit Gent naar de insula wijzen als bron van alle klachten bij fibromyalgie.
Wat zijn neurotransmitters?
Neurotransmitters zijn een soort postbodes die het ene bericht van de zenuwcel overbrengt naar de andere zenuwcel. Op die manier kunnen er dus boodschappen verstuurd worden van de ene plek in het lichaam naar de andere plek in het lichaam. Door onze neurotransmitters kunnen de hersenen ‘praten’ met alle delen van het lichaam en wordt de balans bewaakt. Om deze balans te bewaken draait ons brein constant aan allemaal volumeknopjes die op diverse standen gedraaid kunnen worden. Het draaien aan de knopjes wordt mogelijk gemaakt door de neurotransmitters.
We hebben meer dan 100 neurotransmitters die allemaal hun eigen werking hebben. Belangrijke neurotransmitters zijn adrenaline, dopamine, serotonine, GABA en glutamaat. Komen we in een gevaarlijke situatie dan wordt er heel snel aan de knopjes in onze hersenen gedraaid om adrenaline in ons lichaam aan te maken. Hierdoor zijn we in staat om te vechten of te vluchten. Is het gevaar geweken dan worden er aan andere knopjes gedraaid waardoor er GABA wordt aangemaakt en we ons weer kunnen ontspannen.
Dopamine wordt vrijgemaakt als beloning van ons gedrag bij eten, het gebruiken van drugs of het hebben van sex. Na dit soort gedrag wordt er aan de dopamine knop gedraaid waardoor we een genotsgevoel ervaren en dit gedrag zullen herhalen.
Serotonine zorgt ervoor dat we emotioneel in balans blijven. In de volksmond wordt het daarom ook wel het geluksstofje genoemd. Als de knopjes van het geluksstofje omlaag gedraaid worden dan raken we kwetsbaar voor angsten en depressies. Maar het geluksstofje is niet alleen betrokken bij emoties. Deze neurotransmitter is ook van belang bij onze pijnverwerking, bij het nemen van besluiten, een goede nachtrust, honger hebben en ons geheugen.
Wat is glutamaat?
Glutamaat is een neurotransmitter die andere neurotransmitters versterkt. Wordt er een te veel aan glutamaat gemaakt dan zorgt het ervoor dat de volumeknopjes van andere neurotransmitters voluit worden gedraaid. Hierdoor kunnen de hersenen en andere organen in het lichaam overbelast raken en uiteindelijk slechter gaan functioneren. Dit heeft als resultaat dat er diverse lichamelijke problemen kunnen ontstaan.
Als de hoeveelheid glutamaat in ons brein in balans is dan is er niets aan de hand en functioneren we goed. Sterker nog, glutamaat heeft dan een positief effect op ons geheugen en leervermogen!
De versterkende werking van glutamaat heeft niet alleen effect op de hersenen maar ook op voedsel. Glutamaat wordt daarom veelvuldig gebruikt in de voedselindustrie om de zoete en zoute smaak in het voedsel te versterken. Glutamaat wordt ook wel de vijfde smaak genoemd, oftewel umami. Umami komt uit het Japans en betekent heerlijk of hartig. De Europese Autoriteit Voor Voedselveiligheid (EFSA) heeft deze stof gecontroleerd en veilig bevonden. Hierdoor mogen producenten van voedingsmiddelen glutamaat gebruiken en het als E-nummer 621 registeren op de verpakking van het voedingsmiddel.
Wat is GABA?
GABA is ook een neurotransmitter, net zoals glutamaat. Alleen in plaats van glutamaat die de volumeknopjes in de hersen omhoog draait, draait GABA de volumeknopjes naar beneden. GABA is dus onze belangrijkste rem in onze hersenen en zorgt voor een ontspannen gevoel. Wordt het gaspedaal van glutamaat te hard ingedrukt, dan zorgt GABA ervoor dat het systeem weer wordt afgeremd. Op deze manier bewaakt de hersenen de balans en komt het zenuwstelsel weer tot rust. GABA houdt ook andere neurotransmitters in balans. GABA zorgt daardoor voor een gevoel van ontspanning waardoor je je rustig, veilig en relaxed voelt. Dit gevoel kunnen we ook ervaren als we alcohol drinken. Alcohol draait namelijk aan de knopjes waar GABA ook aan draait waardoor het effect van alcohol en GABA sterk op elkaar lijken. Alcohol is echter gif voor het lichaam en het advies van het voedingscentrum is dan ook om helemaal geen alcohol te drinken.
Behandelingen
De wetenschappers uit Gent vermoeden dat de glutamaat/GABA disbalans in de insula voor alle problemen bij fibromyalgie zorgt. Waardoor de disbalans in de insula ontstaat is nog niet duidelijk. Waarschijnlijk spelen de genen een belangrijke rol bij fibromyalgie en raakt de insula uit balans na een ingrijpende gebeurtenis. De onderzoekers uit Gent zijn zo overtuigd dat zij denken dat fibromyalgie door deze nieuwe inzichten in de toekomst goed behandeld zou kunnen worden. Zij denken dan vooral aan medicijnen die de neurotransmitters weer in balans kunnen krijgen of aan elektromagnetische stimulatie om de insula weer tot rust te brengen. Ook kunnen er behandelingen ontwikkeld worden die erop gericht zijn om het glutamaat te verminderen of de GABA te verhogen. Deze strategieën zullen ervoor zorgen dat de glutamaat/GABA balans weer herstelt en een reeks aan klachten kan worden verholpen. Helaas zijn dit nog experimentele behandelingen en dat betekent dat het nog jaren zal duren voordat gedegen wetenschappelijk onderzoek zal uitwijzen of dit soort behandelingen zullen aanslaan bij fibromyalgie.
In de praktijk
Wat betekent dit onderzoek voor fibromyalgiepatiënten? Het onderzoek laat zien dat er een lichamelijke oorzaak van fibromyalgie is aan te wijzen. Er wordt al jarenlang gestreden om fibromyalgie erkent te krijgen als een lichamelijke ziekte. Dit onderzoek is een goede aanzet daartoe. Ook weten we nu dat een behandeling zich zou kunnen richten op de glutamaat/GABA verhouding.
Hard wetenschappelijk bewijs is er echter nog niet. Daarbij zijn er tal van andere ziekten en stoornissen ook gelinkt met de glutamaat/GABA verhoudingen. Andere ziekten en stoornissen waar een disbalans in de insula is gevonden zijn bijvoorbeeld parkinson, alzheimer, autisme, epilepsie, hypoglycemie, schizofrenie, psychoses, angststoornissen en stemmingsstoornissen. Ook al is die link bevestigd, de ziekten en stoornissen zijn nog steeds niet te genezen met een glutamaat/GABA behandeling. Daarom is er naar onze mening enige voorzichtigheid bij de bevindingen van het team uit Gent op zijn plaats.
Behandeling fibromyalgie
Wegen de klachten van fibromyalgie zwaar op je en merk je dat je het moeilijk kan volhouden? Schroom dan niet om contact met het Fibrocentrum op te nemen. Gedurende de coronacrisis kunnen wij op afstand behandelen. Wij kunnen ons online werkboek voor fibromyalgie inzetten en onze hulpverleners kunnen je op afstand begeleiden door middel van (video)bellen en e-mail. Uiteraard ben je ook op onze locaties van harte welkom met inachtneming van de recente coronamaatregelen. Voor vrijblijvend advies kun je altijd contact met ons opnemen via telefoonnummer 071 – 303 00 78 of via e-mail: contact@fibrocentrum.nl.
Bronnen:
Boel De Paepe, Joél Smet et al., A capital role for the brain’s insula in the diverse fibromyalgia-associated symptoms, Medical Hypotheses, Vol. 143, October 2020, 110077.
https://www.hersenletsel-uitleg.nl/informatie/anatomie-uitleg/hersencellen-en-neurotransmitters
Proclaimer: wij hebben onze uiterste beste gedaan om correcte informatie te verstrekken. Als u fouten constateert dan waarderen wij het zeer als u contact met ons opneemt door middel van het contactformulier zodat wij de fouten snel kunnen verbeteren.