Fibromyalgie blijft een raadsel. De oorzaken van de pijn en vermoeidheid zijn nog steeds onbekend. Helaas is er daardoor geen behandeling bekend die fibromyalgie kan genezen. Zou genetisch onderzoek meer licht op de zaak kunnen schijnen? Is het zo dat als één van je ouders fibromyalgie heeft dat jijzelf een grotere kans hebt om de ziekte te krijgen? Het zou namelijk best wel eens kunnen dat fibromyalgie genetisch is en dat je het van je voorouders hebt geërfd. Niet iedereen in de familie krijgt fibromyalgie maar je zou er wel gevoelig voor kunnen zijn; een genetische kwetsbaarheid. Wat vertelt de wetenschap hierover?
Alles is genetisch
We horen en lezen het best vaak. Het komt allemaal door de genen! Onze voorkeur voor koriander, crimineel gedrag, intelligentie, partnerkeuze, vreemdgaan, je kunt het zo gek niet bedenken of ze beweren dat het genetisch bepaald is. Gelukkig is het allemaal niet zo zwart wit en zijn we geen voorgeprogrammeerde robots. Het echte verhaal ligt een stuk genuanceerder en ingewikkelder. Zo ingewikkeld dat de wetenschappers het zelf ook niet precies weten.
DNA
Wat weten we wel? We weten dat we genen hebben en dat de genen ons erfelijk materiaal bevat dat wordt doorgegeven aan onze kinderen. Onze genen zitten op chromosomen, strengen van DNA en zitten verstopt in al onze cellen. We hebben ongeveer 37 triljoen cellen in ons lichaam. Elke cel bevat 2 meter(!) DNA. Als je al het DNA van je cellen zou uitrollen, dan kun je met gemak 4 keer van de aarde naar de zon en weer terug! Wat zit het menselijk lichaam toch wonderlijk in elkaar.
Volg je het nog? Het is behoorlijk ingewikkeld! Misschien weet je van de biologielessen dat we 23 chromosomen erven van de moeder en nog eens 23 chromosomen van de vader. In totaal krijgen we dus 46 chromosomen en hebben we een mix van het erfelijk materiaal van onze ouders gekregen. Daarom lijken we een beetje op onze vader en op onze moeder. Misschien heb je het gedrag van je vader maar lijk je erg qua uiterlijk op je moeder. Natuurlijk kan het ook zo zijn dat je helemaal niet op je ouders lijkt. Alle variaties zijn mogelijk! Helaas kunnen we ook de overgeërfde ziektes of kwetsbaarheden van onze voorouders met ons meedragen.
Genetisch
Wat betekent het eigenlijk als een ziekte genetisch is? Er zijn ongeveer 7000 ziektes bekend die genetisch zijn. Een ziekte is genetisch als de ziekte veroorzaakt wordt door een fout in het gen of in het chromosoom. Er zijn genetische ziektes die altijd tot uiting komen. Dat wil zeggen dat als je het gen met de informatie van die ziekte met je meedraagt dat je op een bepaald moment in je leven ziek zal worden. Er zijn ook genetische ziektes waarbij je de informatie in je genen kunt dragen zonder dat je er ooit last van zult krijgen. Dat komt omdat er bij deze ziektes andere dingen in je leven moeten gebeuren die ervoor zorgen dat de ziekte als het ware wordt aangezet. Je kunt dus wel een drager zijn van de ziekte maar of je het daadwerkelijk krijgt is van vele factoren afhankelijk.
Onderzoek
Genetisch onderzoek bij fibromyalgie staat nog in de kinderschoenen. Er zijn wel een aantal verdachte genen gevonden maar er is nog veel meer onderzoek nodig om harde uitspraken hierover te kunnen doen. Een ziekte waarbij al decennia lang genetisch onderzoek wordt gedaan is kanker. De wetenschappers die genetisch onderzoek hebben gedaan bij borstkanker kunnen wél met precisie aangeven welke genen een rol spelen. Dat is namelijk het in 1990 ontdekte gen BRCA1. Heb je een mutatie in het BRCA1 gen dan heb je een ernstig verhoogd risico op borstkanker van wel rond de 60 tot 90%.
Het ‘fibromyalgie-gen’ is nog nooit gevonden en waarschijnlijk gaat dit ook nooit gebeuren. Hierdoor kunnen er ook geen uitspraken worden gedaan over hoe hoog de kans is dat je fibromyalgie krijgt. Onderzoekers kunnen dus niet één gen bij fibromyalgie aanwijzen. Hierdoor zijn zij tot de conclusie gekomen dat fibromyalgie een complex samenspel moet zijn van diverse genen, hoe je leeft en wat je hebt meegemaakt. wetenschappers noemen dit soort ziektes multifactorieel.
Triggers
Genen kunnen dus aangezet worden door triggers uit de omgeving. Een trigger is een mechanisme dat een proces in gang zet; alsof de aanknop door iets wordt ingedrukt.
Als we dit alles in jip-en-janneketaal zouden samenvatten dan werken deze genetische ziektes als volgt:
Genen + omgeving + triggers + toeval = ziekte.
Gelukkig zijn wij dus niet 100% onze genen. Onze omgeving en levensstijl zijn belangrijk, het noodlot kan toeslaan of we hebben juist heel veel geluk. Dit beïnvloedt allemaal de kans of we een ziekte ontwikkelen of niet.
Fibromyalgie voorspellen
Als we ervan uitgaan dat fibromyalgie een multifactoriële ziekte is dan kun je, als het in je familie zit, geboren worden met een erfelijke aanleg voor fibromyalgie. Maar er zijn nog andere omstandigheden nodig om daadwerkelijk de ziekte te ontwikkelen. Die invloeden kunnen voor iedereen anders zijn maar over het algemeen is dat bijvoorbeeld je leefstijl, infecties, ontstekingen of een ongeluk. Heftige emotionele gebeurtenissen kunnen ook van invloed zijn op je lichaam. Verder kun je bedenken dat een zware jeugd zijn sporen kan achterlaten. We weten niet precies hoe het werkt maar al deze gebeurtenissen bij elkaar zijn uiteindelijk van invloed op een genetische ziekte. Hierdoor is er veel onduidelijk. We weten niet wat er zwaarder weegt, zijn dat de erfelijke omstandigheden of onze omgeving en leefstijl? We kunnen daardoor onmogelijk voorspellen of iemand fibromyalgie krijgt.
Actie
Fibromyalgie is dus een multifactoriële ziekte. Nu we dit weten is het van belang om al de mogelijke factoren die fibromyalgie in stand houden in kaart te brengen. Als we dat hebben gedaan kunnen we aan de slag gaan om de invloeden van deze factoren te verminderen. Zelf kun je daarmee al heel ver komen maar we zien in de praktijk dat hulp daarbij erg fijn kan zijn. De Universiteit Leiden heeft een online cognitieve gedragsbehandeling ontwikkeld die je in dit proces kan ondersteunen. Als je mee wilt doen met dit onderzoek dan kun je je hier aanmelden!
Bronnen:
WETENSCHAPPELIJKE ARTIKELEN
Ablin JN, Buskila D. Predicting fibromyalgia, a narrative review: Are we better than fools and children? European Journal of Pain. 2014;18(8):1060-6.
Afari N, Mostoufi S, Noonan C, Poeschla B, Succop A, Chopko L, et al. C-reactive protein and pain sensitivity: findings from female twins. Ann Behav Med. 2011;42(2):277-83
Bishop MD, Craggs JG, Horn ME, George SZ, Robinson ME. Relationship of intersession variation in negative pain-related affect and responses to thermally-evoked pain. J Pain. 2010;11:172–178.
Clauw DJ. Fibromyalgia: a clinical review. JAMA. 2014;311(15):1547-55.
Feng J, Zhang Z, Wu X, Mao A, Chang F, Deng X, et al. Discovery of potential new gene variants and inflammatory cytokine associations with fibromyalgia syndrome by whole exome sequencing. PLoS One. 2013;8(6):e65033.
Kato K, Sullivan PF, Evengard B, Pedersen NL. Importance of genetic influences on chronic widespread pain. Arthritis Rheum. 2006;54(5):1682-6.
Kosek E, Martinsen S, Gerdle B, Mannerkorpi K, Lofgren M,
Bileviciute-Ljungar I, Fransson P, Schalling M, Ingvar M, Ernberg M, Jensen KB (2016) The translocator protein gene is associated with symptom severity and cerebral pain processing
in fibromyalgia. Brain Behav Immun 58:218–227.
Park DJ, Kang JH, Yim YR, Kim JE, Lee JW, Lee KE, et al. Exploring Genetic Susceptibility to Fibromyalgia. Chonnam Med J. 2015;51(2):58-65.
Schmidt-Wilcke T, Clauw DJ. Fibromyalgia: from pathophysiology to therapy. Nat Rev Rheumatol. 2011;7(9):518-27.
BOEKEN
Mukherjee S, The emperor of all maladies. 2010
Mukherjee S, The gene. 2016
WEBSITES
http://www.brusselsgenetics.be/multifactoriele-overerving
https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/1744806918819944
https://www.nieren.nl/bibliotheek/31-over-erfelijkheid/129-multifactori-le-overerving
https://www.nrc.nl/nieuws/2017/02/24/het-zit-in-je-genen-vergeet-het-maar-6964125-a1547531
https://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/479/941/RUG01-002479941_2018_0001_AC.pdf
